Budynek Teatru w Toruniu powstał w 1904 r. Przez 16 lat był wyłącznie sceną niemiecką. W 1920 r. teatr przejął zawodowy zespół polski. Otwarcie Państwowego Teatru Narodowego w Toruniu nastąpiło 28 listopada 1920 r. W obecności premiera Wincentego Witosa odbył się pierwszy spektakl „Zemsty” Aleksandra Fredry w reż. Franciszka Frączkowskiego. Ambicją teatru stały się realizacje największej polskiej dramaturgii klasycznej – stąd w repertuarze sztuki Mickiewicza, Wyspiańskiego, Krasińskiego.

fot. Łukasz Piecyk

W okresie okupacji w toruńskim gmachu teatralnym działała niemiecka opera i operetka. Polski teatr ponownie rozpoczął pracę w czerwcu 1945 r. Najwybitniejszą osobowością twórczą okresu powojennego był Wilam Horzyca – jeden z największych polskich inscenizatorów i reformatorów teatru. Jego toruńskie inscenizacje “Snu nocy letniej” i “Romea i Julii” Szekspira oraz “Za kulisami” Norwida weszły na stałe do historii teatru polskiego. Drugą, znaczącą postacią teatru był dyrektor Hugon Moryciński – twórca najstarszego polskiego festiwalu teatralnego, Festiwalu Teatrów Polski Północnej. W latach 1976 – 1983 dyrektorem teatru był Marek Okopiński. Jego 7-letnia kadencja zapisała się dużym udziałem polskich sztuk współczesnych w repertuarze teatru m.in. Mrożka, Gombrowicza, Różewicza, Witkacego.

W latach 1983-96 dyrektorem i kierownikiem artystycznym Teatru im. Wilama Horzycy była Krystyna Meissner. Za jej dyrekcji szczególnie wysoko ceniona była zespołowość pracy wszystkich twórców spektakli. Podobnie jak jej poprzednik, postawiła na współczesną dramaturgię. Za jej ważniejsze realizacje w okresie toruńskiej dyrekcji uważa się m.in. Balladynę Juliusza Słowackiego (1984 r.) i Zmierzch Izaaka Babela (1987 r.). Za dyrekcji Krystyny Meissner powstała funkcjonująca do dziś Scena Propozycji, w ramach której aktorzy zgłaszali i realizowali własne propozycje sceniczne, które następnie mogły wejść do repertuaru. Kolejnym novum było stosunkowo regularne tworzenie spektakli ze stałym miejscem grania poza siedzibą teatru. Cechą toruńskiej sceny w tym okresie była otwartość na młodych, dobrze rokujących twórców. W 1989 r. Piotr Cieplak debiutował jednoaktówkami Fredry, zaś w 1994 r. odbyła się premiera Kupca Weneckiego Szekspira w reżyserii Krzysztofa Warlikowskiego. W 1991 r., Meissner powołała prekursorski Międzynarodowy Festiwal Teatralny Kontakt łączący – tak długo rozdzielone – Wschód i Zachód, za co otrzymała Paszport Polityki. W styczniu 1994 r. otwarto Scenę na Zapleczu. Pierwszą premierą na deskach nowej, mieszczącej ok. 110 widzów sceny była Zemsta Fredry w reżyserii dyrektorki.

W latach 1997-2015 dyrektorem naczelnym Teatru w Toruniu była Jadwiga Oleradzka, dyrektorami artystycznymi: Andrzej Bubień (1997 – wrzesień 2006) i Iwona Kempa (październik 2006 r. – listopad 2012). Od grudnia 2012 do sierpnia 2017 zastępcą dyrektora d/s artystycznych był Bartosz Zaczykiewicz. Jadwiga Oleradzka przejęła organizację Festiwalu Kontakt. Wprowadziła m.in. takie innowacje, jak wybieranie tematu kolejnych edycji czy zapraszanie nagradzanych reżyserów do współpracy z toruńskim zespołem. Na Kontakcie gościły takie sławy europejskiej reżyserii, jak: Christoph Marthaler, Peter Brook, Eimuntas Nekrošius, Kornél Mundruczó, Alain Platel, Luk Perceval, Thomas Ostermeier czy Ivo van Hove. By zaspokoić rosnące potrzeby finansowe Kontaktu, zdecydowała o organizowaniu go co drugi rok – naprzemiennie z odbywającym się od 2011 r. Festiwalu Debiutantów Pierwszy Kontakt, prezentującym debiuty aktorskie i reżyserskie.

Od września 2017 r. do sierpnia 2021 r. dyrektorem naczelnym był Andrzej Churski, a zastępcą dyrektora d/s artystycznych – Paweł Paszta. Od września 2021 r. dyrektor naczelną jest Renata Derejczyk, zaś zastępcą dyrektora d/s artystycznych – Łukasz Czuj. Znakomity i stabilny zespół aktorski, budowany przez lata, gwarantuje produkcje na najwyższym poziomie. Spektakle Teatru im. Wilama Horzycy są prezentowane na wielu festiwalach polskich i międzynarodowych. Dzięki bogatej ofercie repertuarowo-inscenizacyjnej i swojej otwartości toruński teatr zajmuje znaczącą pozycję na mapie teatralnej Polski. Od 1991 roku Teatr im. Wilama Horzycy jest organizatorem Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego Kontakt. Co roku w ostatnim tygodniu maja prezentowane są w Toruniu teatry z całego świata.

Od początku istnienia budynku teatru jego wnętrze kilkakrotnie zmieniało swój wygląd. Pierwsze zmiany na widowni nastąpiły w 1934 r. – złoto i purpura zostały zamienione na srebro i popiel. Podczas przebudowy w latach 1941–42 westybul, foyer, korytarze i widownia straciły dekoracje rzeźbiarsko-sztukatorską. Na I piętrze pojawiły się loże. Cała widownia otrzymała nowe fotele i stylowo upięte kotary. W tym samym czasie „zniknął” budynek zaplecza. Dopiero w 1995 r. po wielu latach budowy oddano do użytku nowy budynek zaplecza z małą sceną. W 2000 r. dokonano pełnej wymiany foteli na parterze i pierwszym piętrze. W 2003 r. została przeprowadzona kompletna odnowa elewacji głównego budynku teatru. Rok później Scena na Zapleczu została wyposażona w klimatyzację oraz w windę dla osób z niepełnosprawnościami.

W 2005 r. zakończył się kolejny etap remontu, podczas którego zmodernizowano instalację centralnego ogrzewania, nastąpiła całkowita wymiana instalacji przeciwpożarowej, zostały odmalowane wnętrza, dokonano renowacji sztukaterii, podłogi na widowni, parkietu na foyer I piętra oraz posadzek marmurowych i kamiennych. W 2006 r. zakończył się trwający sześć lat remont teatru. Jego ostatnim etapem była kompletna odnowa sceny i wymiana scenicznych urządzeń. Zostały wymienione sztankiety, czyli belki do podnoszenia dekoracji od poziomu sceny do wysokości niewidocznej dla widza, mosty i wieże portalowe, napęd elektryczny kurtyny żelaznej, zapadnie, podłoga na scenie, powstało także nowe proscenium. Scena uzyskała również nową instalację urządzeń akustycznych, elektrycznych i interkomowych, zabezpieczenie przeciwpożarowe konstrukcji stalowych dachu oraz reflektory i wyposażenie akustyczne.

W 2020 r. przeprowadzono kolejny gruntowny remont. Prace w zabytkowym gmachu objęły naprawę i malowanie elewacji, wymianę okien i uzupełnienie wykończeń blacharskich. Budynek został ocieplony. Zamontowano nowoczesną długo oczekiwaną klimatyzację. Do użytku przywrócono drugi balkon, który od kilkudziesięciu lat był nieczynny. Na wszystkich poziomach widowni zamontowano nowe fotele. Modernizacja objęła także mechanizmy zaplecza sceny i zmianę systemu sterowania. Wymieniono ponad 200 żarówek w wielkim żyrandolu na zamienniki ledowe. Wszystkie wprowadzone zmiany znacznie obniżą koszty eksploatacji budynku. Na modernizację wydano ponad 11 mln zł. Pieniądze pochodziły z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2014-2020, budżetu województwa i samego teatru.

Newsletter

Dowiedz się pierwszy/a o nowym repertuarze

Zapisz się na nasz newsletter, aby bez problemu zarezerwować bilety. Wyślemy Ci też informacje o innych wydarzeniach, jak "Niedziela w Teatrze" czy zwiedzanie. Wysyłamy mailing maksymalnie 2 razy w miesiącu.